Beelddenkers & HSP

De Britse ontwikkelingspsychopatholoog Simon Baron-Cohen meent dat slechtheid niet bestaat. Een gebrek aan empathie zou volgens hem de oorzaak zijn van veel kwaad. Iets om over na te denken nu enerzijds Michèle Martin op de drempel van de gevangenis staat, en anderzijds kinder- en jeugdpsychiater Sarah Van Grieken zich machteloos voelt omdat ze jonge getraumatiseerde immigranten die misdaden pleegden geen toekomst kan bieden.

Mensen kunnen moeilijk in categorieën worden ondergebracht omdat heel wat karakteristieken op een continuüm te situeren zijn. Dat is ook het geval voor empathie, invoelingsvermogen in wat andere mensen denken en voelen. De Britse professor in ontwikkelingspsychopathologie aan de universiteit van Cambridge, Simon Baron-Cohen, stelt dat een gebrek aan empathie menselijke slechte daden verklaart. Volgens hem zijn er zeven graden van empathie te onderkennen, van nul tot en met zes. 
Wie nul scoort en totaal geen empathie heeft, is niet noodzakelijk misdadig aangelegd. Het zou best kunnen dat de persoon een profiel heeft waarmee hij weinig met andere mensen in contact komt en dus goed functioneert.

Baron-Cohen onderscheidt bovendien twee soorten van mensen die geen empathie ervaren. Bij autistische mensen of mensen met het Asperger syndroom wordt het gebrek aan empathie gecompenseerd door hun voorkeur voor patronen, systemen, regelmaat en consistentie, zij schrijven zich in maatschappelijke regels in. 
Antisociale persoonlijkheden hebben dit niet en door hun gebrek aan invoelingsvermogen laat het lijden van anderen hen koud. 
Wie aan het andere eind zit en zes scoort op de empathieschaal is volgens Baron-Cohen behept met een intuïtie waarmee zij/hij de gevoelens van anderen onwillekeurig opvangt. Het kan ook ongemakkelijker uitpakken, sommige mensen hebben dankzij de werking van de spiegelneuronen een overdosis aan empathie en lijden daar zelf onder. Dit in tegenstelling met wie weinig empathie heeft, daarvoor is de drempel om anderen te doen of laten lijden laag. 

Door het kwaad geïntrigeerd 

Baron-cohen was al heel jong door het kwaad geïntrigeerd, onder meer onder invloed van zijn vaders verhalen over het lot van de Joden onder de nazi's. Maar zeggen dat mensen slecht zijn, verklaart volgens hem hun daden niet. 
Hij heeft van pathologie dan ook zijn onderzoeksdomein gemaakt. Een van zijn vragen luidde, verliezen mensen met persoonlijkheidsstoornissen hun empathie of worden ze zonder invoelingsvermogen geboren?

In een van zijn longitudinale studies kwam hij tot de bevinding dat hoe meer testosteron een foetus in de baarmoeder genereert, hoe minder empathie het kind na de geboorte zal hebben. Er is dus een negatief verband tussen testosteron en empathie. Zo kan worden verklaard waarom empathie als vrouwelijke eigenschap wordt gezien. 
Baron-Cohen vult deze bevindingen evenwel aan met de eerdere vaststellingen van zijn landgenoot psychiater en psychoanalyticus John Bowlby. Volgens Bowlby speelt de mate waarin kinderen in een vroege levensfase zich aan een verzorgende persoon kunnen hechten mee in hun persoonlijkheidsontwikkeling. Wie zich niet veilig kan hechten, raakt meer op zichzelf gericht en ontwikkelt minder empathie.

De graad van empathie is geen vast gegeven over de hele levensduur heen, onderstreept Baron-Cohen. De empathie fluctueert al mee met het gemoed, een vermoeid iemand zal minder invoelend zijn dan een ontspannen en fris persoon. 
Baron-Cohen denkt dan ook dat empathie kan worden 'aangeleerd' op school en voor de ontspoorde mensen via therapie. Op die manier hoopt hij dat wetenschappelijke inzichten aan het maatschappelijk debat over de omgang met het kwaad kunnen bijdragen. Al heeft de wetenschap weinig vooruitgang geboekt als het erop aankomt een empathie deficit te behandelen. 

Volgens Tom Fahy, professor forensische mentale gezondheid aan het Instituut voor Psychiatrie van de Londense universiteit, is wreedheid een veel complexer gegeven en kan het niet enkel door een gebrek aan empathie worden verklaard. Het begrip 'slechtheid' mag bovendien worden gehanteerd al is het goed om vanuit psychologisch, biologisch en sociaal oogpunt na te gaan hoe mensen naar gewelddadige en wrede acties evolueren. Maar hun daden moeten worden veroordeeld. De twee benaderingen van het fenomeen slechtheid sluiten elkaar niet uit. 

Van Simon Baron-Cohen werd recent het boek 'Zero Degrees of Empathy: A new theory of human cruelty' gepubliceerd. 
Bron: The Independent