Beelddenkers & HSP

Het boek Spirituele oplossingen van Deepak Chopra is tijdens de Maand van de Spiritualiteit verkozen tot het Beste Spirituele Boek van 2012. Ode interviewde hem al eerder over zijn spirituele antwoorden op levensproblemen. Lees hieronder een exclusief boekfragment en het interview met de schrijver.

We verstoppen ons voor de werkelijkheid. We leven allemaal in onze eigen cocon en beschouwen onszelf als het centrum van de wereld. Dat is de kern van de ‘werkelijkheidsillusie’. Ieder moment opnieuw houden we ons deze illusie voor, en we doen alles om erin te blijven geloven.

Als je in een restaurant zit en om je heen kijkt, zie je al snel dat iedere gast zijn of haar eigen werkelijkheidsillusie creëert. De een zit in gedachten, de ander vertelt enthousiast over iets. Weer een ander voelt zich slachtoffer en ervaart alles als een persoonlijke aanval, een vierde heeft het gevoel dat hij alles in de hand heeft. Iedereen bouwt grenzen om zich heen uit basismateriaal dat bestaat uit succes of mislukking, erbij horen of erbuiten staan, slachtoffer of martelaarschap, de baas of de underdog, de leider of de volgeling spelen.

Als je hiervoor een werkbare oplossing wilt vinden, zul je je eigen werkelijkheidsillusie moeten ontmantelen. Daarvoor heb je een spirituele oplossing nodig: laat je innerlijk bewustzijn tot expressie komen. Daar is een verandering van perspectief voor nodig. We zijn er namelijk aan gewend te handelen vanuit bekende responsen. Degenen die vertrouwen op macht, proberen de situatie onder controle te houden. Degenen die altijd willen winnen, proberen nummer een te worden. Degenen die een confrontatie onverdraaglijk vinden, leunen achterover en hopen dat de dingen ‘goed uitpakken’.

Misschien denk je dat ik de voorkeur geef aan de laatste mogelijkheid. Immers: is het niet het beste je nergens mee te bemoeien en het bewustzijn zijn gang te laten gaan, zoals je naar een plantje kijkt dat groeit nadat jij het water hebt gegeven? Ja, in een bepaald opzicht. Maar er is een groot verschil. Je kunt jezelf niet buiten bewustzijn plaatsen. Het ontvouwt zich, en van jou wordt gevraagd dat je dit laat gebeuren zonder in te grijpen. Tegelijkertijd beweeg je mee en werk je mee. Je hebt immers geen keus, ook als je helemaal niets doet, je afzijdig houdt, passief blijft. In dat geval werk je mee met niets doen. Ik geef geen aanbeveling voor passiviteit. Je hebt een hoop te doen als je verlangt naar een oplossing op het diepste niveau van bewustzijn.

Door je eigen werkelijkheidsillusie af te breken, bevrijd je jezelf uit vernauwd bewustzijn en open je de deur naar verruimd bewustzijn. Hieronder staan de zeven niveaus waarop zich vanuit vernauwd bewustzijn problemen kunnen voordoen. Ook vind je de oplossingen die je een stap dichter bij de werkelijkheid brengen.

Niveau 1: problemen die worden veroorzaakt door angst, boosheid en andere negatieve impulsen

De basisreactie is defensief. Boosheid en angst zijn ook nu nog steeds oerimpulsen; ze zijn niet geëvolueerd. Bijna al je energie is gericht op overleven. Op dit niveau wil je uithalen naar anderen en hun de schuld geven van alles wat verkeerd gaat. Je voelt je gefrustreerd over de situatie waar je in zit. Alles lijkt onbeheersbaar. Je boosheid en angst groeien naarmate anderen je meer druk opleggen of zelfs onheus bejegenen. Je komt vast te zitten op dit niveau wanneer je je vastbijt in hulpeloosheid, slachtofferschap, angst, verlamming, verlorenheid of afhankelijkheid van mensen die sterker zijn dan jij en die jij klakkeloos volgt. De bepalende factor voor je respons is zwakte.

De oplossing: merk je negatieve respons op, maar vertrouw er niet op. Laat angst en boosheid los. Vraag hulp van mensen die niet vanuit dit primitieve niveau reageren. Neem geen beslissingen voordat je weer helder en evenwichtig bent. Haast is je vijand. Impulscontrole is je bondgenoot.

Niveau 2: problemen die worden gecreëerd door je ego

De basisreactie is egocentrisch. Gedachten als ‘waarom moet míj dit overkomen?’, of ‘niemand doet het zoals ik het wil’ komen op. Op dit niveau ben je niet bang; je voelt je gehinderd en beperkt in wat je wilt, meestal omdat een ander ego je in de weg zit. Misschien is je partner het niet eens met je handelwijze of wil je baas het heel anders aanpakken dan jij. Je ziet het doel, maar kunt het niet bereiken, ondanks je wil om te winnen en te presteren.

Je komt vast te zitten op dit niveau wanneer je je te veel laat leiden door competitie en prestatiedrang en dwars gaat liggen, of je laat leiden door het gevoel dat anderen je dwarszitten of tegenwerken, of het gevoel krijgt dat je een mislukkeling bent. De gedachte ‘en ík dan?’ is overheersend.

De oplossing: kijk welke persoonlijke kwaliteiten, eigenschappen en bezittingen je kunt delen of gebruiken ten gunste van anderen. Laat anderen met jou in de schijnwerpers staan. Laat anderen delen in de resultaten en neem verantwoordelijkheid voor tegenslagen. Richt je niet op externe beloningen als geld of status. Geef anderen het gevoel dat ze gelijkwaardig zijn. Iedere situatie zien in termen van winnen of verliezen gaat tegen je werken. Innerlijke bevrediging is een bondgenoot.

Niveau 3: problemen die voortkomen uit aanpassingsgedrag

Je legt je overal bij neer omdat je aardig gevonden wilt worden. Je wilt erbij horen, geen roet in het eten gooien. Maar de sociale druk die je ervaart, zorgt ervoor dat je jezelf te veel wegcijfert. Je krijgt het gevoel dat bepaalde kernwaarden als zelfrespect, eerlijkheid, waardigheid en onafhankelijkheid worden opgeofferd. ‘Dit ben ik niet’, of ‘ik ben het niet eens met wat de anderen zeggen’ zijn gedachten die opkomen. In relaties creëer je verwachtingen en doe je beloften die je niet na kunt komen. Je wekt de indruk heel competent te zijn, terwijl je dat niet bent, of je doet alsof, omdat je er graag bij wilt horen.

Je komt vast te zitten op dit niveau wanneer je het gevoel krijgt dat je onzichtbaar bent, jezelf verloochent, wanneer je je passief, overrompeld, onder druk gezet of leeg voelt. Een saaie gelijkvormigheid domineert je denken, en waarschijnlijk een nauwelijks verhulde drang om te rebelleren.

De oplossing: neem de macht en de kracht terug die je hebt weggegeven. Zeg wat je vindt als het ertoe doet. Trek een grens wanneer je kernwaarden niet serieus worden genomen. Roddel niet en houd je verre van kliekjes en groepjes. Neem gevestigde opvattingen en groepsdenken niet klakkeloos over. Geef meer prioriteit aan zelfrespect. Cijfer jezelf niet weg om geaccepteerd te worden. Word een individu.

Niveau 4: problemen die worden veroorzaakt door onbegrip en gebrek aan waardering

Je brengt jezelf in een isolement. Je hebt het gevoel dat anderen je niet begrijpen, daarom trek je je terug in jezelf. Je wordt eenzaam en ervaart geen steun van de mensen in je omgeving. Liefde geven en ontvangen wordt moeilijk. Persoonlijke contacten zijn schaars. Er doen zich weinig mogelijkheden voor om relaties aan te gaan. Soms vraag je je af of iemand het zou merken als je er niet meer was. Je komt vast te zitten op dit niveau als je je alleen voelt, verlaten, niet geliefd, niet gewaardeerd, buitengesloten, opgesloten, verdwaald. ‘Ik heb niemand’ is de overheersende gedachte.

De oplossing: zoek het gezelschap van volwassen mensen die zich in jouw -situatie kunnen verplaatsen. Onderzoek hoe je -jezelf buitensluit door stil te zijn en passief te blijven. Druk je uit, laat zien dat je je gevoelens waardeert. Kijk of je meer begrip van de buitenwereld krijgt door begrip voor anderen te tonen. Werp je masker af. Stel je open voor je innerlijke wereld.

Niveau 5: problemen die worden veroorzaakt doordat jij jezelf uniek vindt

De basisreactie is grenzeloze zelfexpressie. Je wilt het beste uit jezelf halen, en dat probeer je uit te leven in kunst, door op ontdekkingstocht te gaan, door dingen uit te vinden, door creatief te zijn in de ruimste zin van het woord. Wat anderen narcisme noemen, noem jij inspiratie. Als het leven je niet iedere dag iets nieuws brengt, ben je gefrustreerd. Je smacht naar erkenning. Deze houding – die eigenlijk bevrijdend zou moeten zijn – leidt tot problemen als het gaat om het voldoen aan behoeften van anderen. Je moet niets hebben van autoriteit: als anderen je hun wil opleggen, voel je je gevangen en wil je uitbreken. Strenge regels zijn er voor anderen, niet voor jou.

Je komt vast te zitten op dit niveau wanneer je je beperkt voelt in je creativiteit, gehinderd voelt door de kortzichtigheid of burgerlijkheid van anderen, of ten koste van alles jezelf wilt zijn. ‘Ik moet mezelf kunnen zijn’ is de overheersende gedachte, en je ziet je uniciteit als rechtvaardiging voor je gedrag.

De oplossing: sluit vriendschap met andere creatieve geesten. Gebruik die relaties als anker, om meer in contact te blijven met de werkelijkheid. Koester je rijke fantasie, maar verlies jezelf er niet in. Ga lesgeven, dan deel je je talenten en besteed je een deel van je tijd aan de ontplooiing van anderen. Ontwikkel je tot mentor. Laat je door grootse geesten inspireren en leer van hen wat de betekenis van bescheidenheid is. Pas op voor verwaandheid. Vernieuw constant je verbeeldingskracht.

Niveau 6: problemen die worden veroorzaakt doordat je jezelf ziet als visionair

De basisreactie is idealisme. Je bezit een krachtig moreel kompas. Je vizier is niet zozeer op jezelf gericht, maar op het verbeteren van de wereld. Met je nobele visie op het leven inspireer je niet alleen; je wekt ook weerstand op. Je tegenstanders hebben het gevoel dat ze door jou in een kwaad daglicht worden gesteld, ook al is dat niet je bedoeling. Jij wilt iedereen uitzicht bieden op een beter bestaan, onrecht uitbannen en spirituele gelijkheid tot norm verheffen. Het is niet zo dat je rigide opvattingen hebt over wat goed en niet goed is, maar tot je verbazing kom je erachter dat je wordt tegengewerkt door mensen die er wel rigide opvattingen op na houden en een andere mening niet tolereren.

Je komt vast te zitten op dit niveau (een hoog niveau, dat wel) wanneer je de problemen in de wereld en het leed van anderen te zwaar op je laat drukken, teleurgesteld raakt in de mensheid en je laat ontmoedigen door het gebrek aan visie waar je dagelijks mee wordt geconfronteerd. ‘Ik moet anderen het licht laten zien’ is de overheersende gedachte.

De oplossing: laat zien dat je verdraagzaam bent. Gebruik je morele waarden om anderen te verheffen, niet om ze te veroordelen. Leg de lat niet te hoog voor jezelf, spiegel je niet aan onmogelijke rolmodellen als de grote wijzen en heiligen uit het verleden. Geniet van eenvoudige genoegens. Lach om de grappige dingen die je dagelijks tegenkomt. Koester de schoonheid van de natuur. Bewondering vanwege je perfectie is je vijand. Geliefd zijn omdat je bent wie je bent – met je fouten en -zwaktes – is je bondgenoot.

Niveau 7: de toestand van probleemloosheid

De basisrespons is openheid, acceptatie en vredigheid. Je hebt niet langer last van een afgescheiden zelf. In jouw beleving doet de werkelijkheid zich niet voor als een strijd tussen goed en kwaad, tussen licht en duisternis, of tussen jezelf en anderen. Je bent een uitdrukking van de heelheid van het leven die zich als een vrij stromende rivier manifesteert. Je klampt je niet vast aan een te nauwe bedding. Het leven ontvouwt zich volgens de oorspronkelijke bedoeling. Alle gebeurtenissen, hoe nietig ook, hebben hun plaats in het goddelijk plan.

Je hebt de toestand van probleemloosheid bereikt als je spontaan creatief kunt zijn, helemaal thuis bent in de kosmos, je volkomen vredig voelt met de schepping als geheel. ‘Ik ben alles en iedereen’ is de overheersende gedachte, zonder dat je moeite doet om dit te denken, want eenheid is nu je natuurlijke zijnstoestand.

Dit is een fragment uit Spirituele oplossingen: Antwoorden op levensvragen van Deepak Chopra, dat in oktober verscheen bij uitgeverij Servire.

‘Zelf worstel ik zelden’

Deepak Chropa, auteur van Spirituele oplossingen, over hoe we onze eigen antwoorden kunnen vinden.

Wat is er ‘spiritueel’ aan uw ‘antwoorden op de grootste levensproblemen’?

‘Voor mij staat spiritualiteit voor het rijk van het zuivere bewustzijn. Het bewustzijn is een domein van oneindige mogelijkheden, van correlatie, creativiteit en intenties. Inzicht, intuïtie, inspiratie en creativiteit horen bij mijn definitie ervan. Het is een proces waarin je een andere context en andere betekenissen voor zelfbesef zoekt.’

Wat is het verschil tussen uw spirituele antwoorden en de adviezen van een psychotherapeut of een goede vriend?

‘Psychotherapie en adviezen beperken zich meestal tot het domein van het denken. Spirituele oplossingen gaat verder. Het is geen boek met raadgevingen in de klassieke zin van het woord. Ik geef geen specifieke adviezen, maar reik de instrumenten aan waarmee mensen hun eigen antwoorden kunnen vinden door hun bewustzijn te vergroten. De meeste mensen luisteren niet naar goede raad, dus als ze door eigen ervaring tot hetzelfde inzicht komen, is dat veel bevredigender.’

U schrijft in uw boek dat het leven geen worsteling hoeft te zijn. Toch lijkt het of onze creativiteit wordt gevoed door zorgen, angsten en problemen en dat ons leven daardoor boeiender wordt. Bevestigen uw eigen ervaringen dit?

‘Een klein beetje goddelijke onvrede is natuurlijk een belangrijke bron van creativiteit en ik ben vaak ontevreden over de fantasieloze en weinig creatieve manier waarop de samenleving met problemen worstelt. Maar zelf worstel ik zelden, doordat ik in de loop der jaren heb geleerd situaties te aanvaarden zoals ze zijn en me niet van de wijs te laten brengen door persoonlijke kritiek en altijd naar creatieve oplossingen te zoeken. Dat mag misschien tegenstrijdig lijken, maar dat vind ik niet erg.’

Hoe zou een spirituele oplossing voor de huidige economische crisis eruitzien?

‘Het gaat erom dat we kansen zoeken. Een nieuwe economie kan gecreëerd worden via nieuwe technologieën voor een duurzame wereld, dat wil zeggen, technologieën die geen fossiele brandstoffen als energiebron gebruiken. Of denk aan creatieve conflictoplossingen. Middelen die nu aan militaire, gemechaniseerde dodelijke wapens worden besteed, kunnen we inzetten voor infrastructuur en onderwijs aan de jonge generatie. Door middel van een nieuwe economie kan ook een eind worden gemaakt aan maatschappelijke en economische misstanden door een Top-100 van Rechtvaardig kapitaal op te stellen, als concurrent van de Dow Jones Index en de beursindex S&P 500, waarin bedrijven en ondernemingen worden opgenomen die voor duurzaamheid zorgen en bijdragen aan een vreedzame, rechtvaardige en duurzame wereld.’

Bron: Ode, Marco Visscher