Beelddenkers & HSP

De kidult, of "spelende volwassene": hét sociale fenomeen van het voorbije decennium

Geen enkele trendvoorspelling uit de jaren negentig werd zo bewaarheid als die van de vervaging van de leeftijdsgrenzen en het bijbehorende gedrag. Het credo "je bent zo oud als je je voelt" vertaalde zich het jongste decennium naar een steeds aanweziger fenomeen: de kidult. Of hoe volwassenen zich vol overgave wentelen in kinderlijke pret.

Moeilijk is het niet om de betekenis van het neologisme "kidult" te achterhalen. De samentrekking van het woord "kid" en "adult" heeft volgens het internetwoordenboek urbandictionary.com drie betekenissen. Eén: de jongvolwassene die niet staat te springen om Hotel Mama te verlaten en het onafhankelijk worden zo lang mogelijk uitstelt. Twee: de volwassene met de mentaliteit van Peter Pan, iemand die weigert om op te groeien en volwassen engagementen aan te gaan zoals een relatie of een gezin. Drie, iets neutraler, en allicht het herkenbaarst: de volwassene die geniet van zaken die eigenlijk voor jongeren bestemd zijn, zoals de boeken en de films van Harry Potter, Nintendospelletjes en cupcakes.


Sprookjes

Ver hoef je niet te zoeken naar voorbeelden om dit fenomeen te illustreren. Het kidultschap manifesteert zich overal. In de bioscoop, bijvoorbeeld, waar sprookjes en fantasy de box office doen ontploffen. En het gaat verder dan Harry Potter. De huidige Twilight-hype past ook in het plaatje.
Op 30 december komt regisseur Spike Jonzes verfilming van het Amerikaanse kinderboek Where the Wild Things Are in onze zalen. Het verfilmde kinderverhaal, over een jongen die erop uittrekt met gafantaseerde monsters, beroerde in de Verenigde Staten jong en oud, net als Harry Potter of Twilight dat doen. En er volgen nog verfilmde sprookjes: omenteel legt regisseur Tim Burton de laatste hand aan zijn versie van Alice in Wonderland, die volgend jaar uitkomt.
Ter vergelijking: de grote filmkleppers uit de jaren negentig waren onder meer Titanic, Armageddon, Men in Black en Terminator 2. De voorbije tien jaar waren dat The Dark Knight, Lord of the Rings, Pirates of the Carribean, Spiderman en Shrek. Actiefilms tegenover sprookjes. Kan het nog duidelijker?


Lolita

De kidultlevensstijl manifesteert zich evengoed buiten de cinema. In de mode, bijvoorbeeld, die met dank aan de Amerikaanse ontwerper Marc Jacobs doorspekt werd met suikertinten, vintage-invloeden, naïviteit en lieflijkheid. Deze winter stuurde de designer nog modellen met konijnenoren op de catwalk voor zijn collectie voor Louis Vuitton, en twee jaar geleden paradeerde hij zelf met een Louis Vuittonkoffertje met daarop de afbeelding van tekenfilmfiguur Sponge Bob.
Kinderlijkheid is niet meer uit het straatbeeld weg te denken. Zijn het niet de babydollachtige jurken waar je over blijft struikelen, dan wel infantiel schoeisel als Crocs en Ugglaarzen. Of een Hello Kitty-wagen of -hotel..
Een uitwaseming van het kidultschap is, althans voor vrouwen, de lolitamentaliteit. Niet alleen gaat men de strijd tegen het ouder worden aan met drastische middelen (botox is en blijft een verlammend gif), ook lichaamsbeharing wordt tegenwoordig met hand, tand en lasertechnologie bestreden. Opvallend is hoe het schaamhaar steeds meer in de verdrukking komt. Als het geen Brazilian is of een hartje, dan gaan de poezen bij voorkeur zo kaal mogelijk. Ook dat is een vorm van terugkeren naar de kindertijd, allicht.
Is het u trouwens al opgevallen wie de cultsterren van vandaag zijn? De flamboyante Beth Ditto, frontvrouw van Gossip. De poppemieachtige zangeres Katy Perry. Actrices Chloë Sevigny en Maggie Gyllenhaal, die er meisjesachtig blijven uitzien. Of het zingende elfje Bat for Lashes, die videoclips maakt waarin dierenfiguren meespelen.


Escape

In 2003 werd het fenomeen kidult al gesignaleerd en onderzocht door de Britse socioloog Frank Furedi van de universiteit van Kent. Niet geheel onbevooroordeeld schetste hij in de Britse krant The Times de tendens van de infantilisering van volwassenheid. "Volwassen zijn wordt niet erg geapprecieerd", vertelde hij toen. "Je bent in deze tijd alleen relevant als je jong bent. Mensen tonen wat ze waard zijn door naar rockconcerten te gaan, trendy kleren te dragen en te doen wat adolescenten doen."
De oorzaak van het fenomeen is volgens de professor geworteld in angst. Angst voor het ouder worden, dat is intussen klassiek, maar ook een dieper liggende angst. Na 9/11 werd de wereld een dreigendere plek, een waar men risico"s moet nemen. Daarvan willen mensen ontsnappen. Dat die escape richting kindertijd gaat, lijkt hem alleen maar logisch. "Men maakt zichzelf wijs dat men geen zorgen heeft, maar eigenlijk is men op zoek naar veiligheid", aldus Furedi.

Een uitwaseming van het kidultschap is,
althans voor vrouwen, de lolitamentaliteit.

35-plus

Het lijkt vooral het fenomeen van een generatie. Wie vandaag tegen de veertig aanhinkt, of er net voorbij is, leeft niet meer zoals zijn of haar ouders dat deden. Er was een tijd waarin opgroeien gelijk stond met het achterlaten van je jeugdhelden en je focussen op ernstiger zaken. Onze vaders stonden op onze leeftijd niet op festivals, gehuld in een hippe jeans en sneakers. Zij keken hun boekhouding na, hingen desnoods aan de toog van het dorpscafé en maaiden het gras. Wat vandaag wel eens als saai wordt gezien.
Deze generatie kidults mag dan 35-plus op de identiteitskaart hebben staat, ze voelen zich vaker meer twintiger dan toen ze twintig waren. Voor sommigen is het een fulltime mentaliteit die uitmondt in een vorm van uitstelgedrag. Dit is wat men in de mythologie de Puer Aeternus noemt, de kind-god die symbool staat voor heropstanding en transformatie, en volgens de jungiaanse psychoanalyse een bipolair archetype is. De positieve kant staat volgens Jung voor vernieuwing, groei en hoop voor de toekomst. De negatieve kant: een kind-mens dat weigert op te groeien en de volwassen verantwoordelijkheden op zich te nemen, en wacht tot er iemand komt die al zijn problemen oplost.


Verjongingskuur

De Puer Aeternus leeft provisoir, zonder planning en ontwijkt engagement omdat dit aanvoelt als gevangenschap. Trouwen, kinderen krijgen, wat tot voor kort de logische stappen in het leven van een volwassene waren, het kan allemaal nog wel even wachten. Het leven is te leuk nu om dat allemaal op te geven. Dat is zo"n beetje de gedachtegang die steeds meer mensen lijken te delen. Geen wonder dat sprookjesfiguur Peter Pan, de jongen die niet wilde opgroeien, symbool staat voor de jeugdige grijzenden.
Dat de kloof tussen vrij en gebonden niet zo diep hoeft te zijn, bewijst het deeltijdse kidultschap, een ingesteldheid, een voornemen ook om het hebben van een gezin, huis en carrière niet in de weg te laten staan van evolueren of nieuwe ervaringen opdoen. Of het gevolg van een echtscheiding en het opvoeden van de kinderen in co-ouderschap, waarbij elke ouder een week op twee de tijd heeft om zich vrij uit te leven.
Velen zien het hebben van kinderen zelfs als een soort verjongingskuur. Van kinderen is algemeen geweten dat ze de verwondering goed in stand weten te houden. Dat de meeste gezinnen vandaag met plezier een Wiiconsole in huis halen, is omdat vader of moeder er even graag mee spelen.


Hello Kitty

Toch is het niet allemaal rozengeur en maneschijn in kidultland. In een recent artikel in Vanity Fair omschrijft journalist Jim Windolf die speelse schattigheid als een verholen terreurdaad. Hij verwijst naar een succesfilmpje op YouTube, een baby in een kinderzitje die hulpeloos giert van het lachen telkens als zijn vader een grappig geluid maakt. Maar liefst meer dan 1 miljard mensen bekeken het filmpje.
Windolf verwijst naar het neologisme "cutegasm", de diepe oerreactie die ons overvalt als we vertederd worden door iets kleins en schattigs. Schattig en naïef hebben een duistere kant, zegt hij. Wat weerloos, afhankelijk en onwetend is, vinden we leuk. Een spons met armen en benen of andere geantropomorfiseerde dieren en objecten stelen ons hart. Hoe gezond is dat?
Het een en ander wortelt volgens de auteur in het Japanse cultuurfenomeen kawaii: de Hello Kitty"s en Pokemons van deze wereld, die in Japan alomtegenwoordig zijn. "De hang naar schattigheid en sociale miserie zijn aan elkaar gelinkt", schrijft hij.
De schattigheidscultus ontstond in het naoorlogse Japan, aldus de Amerikaanse auteur Ronald Kelts. In zijn boek Japanamerica onderzocht hij hoe die esthetiek de westerse cultuur binnendrong. Eén theorie is dat Japan in die tijd de verslagen boeman was die zich opzettelijk klein maakte om toch maar opnieuw in de gratie te komen. De sprong naar het Amerika, en het Westen tout court, onder de regering Bush, is maar een kleintje.


Pedalen kwijt


In 2006 schreef de Amerikaanse auteur en journalist Christopher Noxon het ook al in zijn boek Rejuvenile: Kickball, Cartoons, Cupcakes and the Reinvention of the American Grown-up. Op zich is er niets mis met het opzoeken van de absurditeit van de kindertijd, vindt hij. Maar er is een verschil tussen pret maken of de geest laten waaien, en zielig iets najagen wat er al lang niet meer is. En daar wil de verjongde generatie al eens de pedalen verliezen.
Vergelijk het met Top Gear. Een schitterend tv-programma waarin volwassen mannen als kinderen met de auto"s spelen. Leuk voor op televisie, maar probeer het alstublieft niet thuis. Wie dat verschil niet wil zien en zijn driften op de openbare weg uitwerkt, gaat over een grens. En de grens tussen verjonging en infantilisering, tussen spelen en verantwoordelijkheden afwentelen, tussen inspirerende lichtvoetigheid en domme oppervlakkigheid is dun. Het een en ander doet denken aan het woord kattekesspel. Het begint al spelend, het eindigt in tranen. Speel dus, maar verlies uw verstand niet.

Bron: Cathérine Ongenae; De Morgen (www.demorgen.be) 2009-12-19
Sectie : Wax